«Ο ΚΟΤΖΑΜΠΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΠΥΡΓΟΥ»

Την Κυριακή 13/2 παρακολουθήσαμε εκστασιασμένοι την παράσταση «ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου» στο θέατρο Πορεία σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου και διασκευή Θανάση Τριαρίδη. Το κατάμεστο θέατρο δήλωσε εξαρχής την αγωνιώδη υποδοχή για την έναρξη. Μέσα από την ιστορία ενός αντιήρωα της Επανάστασης , ο Δημήτρης Τάρλοου σκηνοθετεί μια παράσταση ηρωικών διαστάσεων. Χρησιμοποιώντας  την έξυπνη τεχνική του flashback narration   (αφηγητές  Όθωνας και Αμαλία) παραδίδει  ένα κείμενο καλογραμμένο , έντονα δυναμικό , που παράλληλα είναι ονειρικό και ρεαλιστικό, σεβόμενος  το καραγατσικό υφολογικό στοιχείο.

Λίγα λόγια για το έργο

Ο Ρούσης , χαρακτήρας εγωκεντρικός και ηδονιστής,  ξεφεύγει από το πνεύμα της ελληνικής επανάστασης καθώς ενδιαφέρεται μόνο για την ικανοποίηση του εαυτού του. Ο Τάρλοου εδώ κατορθώνει να δέσει θεατρικά το έργο με την ψυχή του συγγραφέα ενώ αποδίδει την ατμόσφαιρα τόσο ερωτική όσο και αγωνιστική λεπτομερώς. Εδώ, τα πρόσωπα δεν βλέπονται πατριωτικά αλλά σαν άτομα με τις δικές τους κρίσεις ταυτότητας. Αυτός ο νατουραλισμός του συγγραφέα αναδύεται μέσα από τον Μίχαλο Ρούση. Η αυτοσυνειδησία του Ρούση, ότι γνωρίζει δηλαδή, ότι  δεν μπορεί ποτέ να γίνει όμοιος με τον κόσμο που τον  περικλείει, φανερώνει την τραγικότητα του προσώπου του. Ο Μίχαλος Ρούσης είναι ένας ανθρώπινος Έλληνας που παρά τις αδυναμίες του μένει κοντά στον θεατή και τον κάνει να γελά.

Ο Μίχαλος  είναι το πρόσωπο εκείνο που μας προσφέρει την ανάλυση της ψυχογραφίας σε δύο επίπεδα, την εθνική και  τη θρησκευτική. Ο Τάρλοου χρησιμοποιεί αυτό το διχασμό και με έξυπνο, σαρκαστικό τρόπο μας παραδίδει μία θαυμάσια σκηνή ανθρωπογεωγραφίας του Καραγάτση μέσα από το πρίσμα του Καραγκιόζη. Με  αυτό επιδιώκει να διεισδύσει και να παρουσιάσει  στο νου του θεατή τον καραγατσικό εκείνο ήρωα που  στέκει μεταξύ κωμικού και τραγικού. Και πράγματι , η οπτική αυτή με τον Καραγκιόζη , το επιτυγχάνει στο μέγιστο βαθμό. Άλλοτε  πάλι,  ο Μίχαλος ,σαν τρελός με τα κουδούνια,  αντικρίζει κατάματα  τον ίδιο το φόβο, αυτόν που κρύβεται στο πεδίο των μαχών. Στο  όλο σκηνοθετικό εγχείρημα οι φωτισμοί και το λιτό σκηνικό παίζουν καθοριστικό ρόλο. Η έμφαση δίνεται στην καλοπροσεγμένη δουλειά της παράστασης που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από άλλες  διεθνείς παραγωγές. Τα γιαταγάνια, τα  χαντζάρια,  οι φουστανέλες που στο τελείωμα τους φαίνονται λερωμένες,  τα φύλλα της ελιάς καταγής, οι χιονισμένοι  λοφίσκοι , μας παραπέμπουν χωροχρονικά στο  21 , στην Τριπολιτσά , στο Βαλτέτσι και στο  Μανιάκι.  Όλα υποδεικνύουν τη ροπή στο άριστο,  την επίτευξη της αρμονίας του Καραγατσικού προτύπου.  Η αφοσίωση και η αγάπη του συγγραφέα για τη ζωή και τη φύση είναι ολοφάνερη από το σκηνοθετικό πλαίσιο του Τάρλοου.

Ο  Καραγάτσης  βαθειά αντιδεαλιστής αντιδρά στον ηρωισμό. Οι ήρωες του διακατέχονται από  ερωτικά πάθη , βία και σεξουαλικά φετίχ. Οι θεατές αντικρίζοντας τον συνδυασμό όλων αυτών των στοιχείων παρασύρονται από την αληθοφάνεια των πρωταγωνιστών. Ο χαρακτήρας του έρωτα είναι διπολικός  στο έργο , όπως βλέπουμε και στον κεντρικό του ήρωα, τον Μίχαλο.  Αυτός ο  έρωτοσαρκικός χαρακτήρας του Καραγατσικού  ήρωα διαφαίνεται υπέροχα μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Τάρλοου.  Ο έρωτας για τον Καραγάτση είναι πόλεμος , κάτι που φαίνεται ολοκάθαρα στην τελευταία σκηνή όπως και οι διαστροφικές συμπεριφορές. Ο έρωτας στον Κοτζάμπαση  είναι η κινητήρια δύναμη για τον Μίχαλο Ρούση. Στο έργο αποτυπώνεται ξεκάθαρα η κυριαρχία του άντρα πάνω στη γυναίκα αλλά και η ανταπόκρισή της γυναίκας στο αντρικό κάλεσμα( Βαγγελιώ).  Ο συγγραφέας δίνει έμφαση στο οικογενειακό περιβάλλον αλλά και στην κληρονομικότητα, γεγονός που παραδέχεται ο κεντρικός του ήρωας. Βλέπουμε ότι η κόρη του ασελγεί μιμούμενη τον ίδιο τον πατέρα της . Είναι  θαυμαστό ότι η όλη  παραγωγή (σκηνοθεσία, θίασος)  πέτυχε το πιο δύσκολο επίτευγμα , που δεν είναι άλλο από το να απογυμνώσει τα κεντρικά πρόσωπα,  δηλαδή να μην ντραπεί να αναδείξει την αλήθεια τους .Όπως μας παραδίδει ο Καραγάτσης για τον  Παπαφλέσσα, τον Ρούση και τη γυναίκα του Ευαγγελία.  «Σε αυτούς όλα επιτρέπονται, είναι απογυμνωμένοι  από κάθε ηθικό έρεισμα, δεν έχουν συνειδησιακές αναστολές,  είναι ευάλωτοι στο παραστράτημα» όπως θα έλεγε ο Νικορέντζος.

Ο  Καραγάτσης με την απίστευτα νατουραλιστική γραφή του μας παραδίδει ένα μυθιστόρημα για την Ελληνική επανάσταση με πολιτική φωνή μεστή και δυναμική , πέρα ως πέρα αληθινή, ακόμα και αν στρέφεται ενάντια και στα κακώς γραφόμενα της διδακτέας ιστορίας. Παρακολουθούμε  εμπρός μας να ζωντανεύει ο Μιχάλης Ρούσσος. Ο Καραγάτσης τολμά να μιλήσει για την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου γίγνεσθαι και για το δύσβατο της πολυπόθητης Ελευθερίας. Ο Θανάσης Τριαρίδης διασκευάζει με επιτυχία σε θεατρικό έργο το αριστούργημα του Καραγάτση ενώ η σκηνοθεσία του Τάρλου απογειώνει θεατρικά και ονειρικά το τόλμημα, δημιουργώντας μία ονειρική κατάσταση. Ένα συνονθύλευμα αλήθειας και ονείρου υπάγοντας τους ήρωες σε ανθρώπους και το αντίστροφο, ανάγοντας τους ανθρώπους σε ήρωες. Ως  επιστέγασμα της προσπάθειας είναι η επιτυχία της παράστασης .

Ο Χριστοδούλου (Μίχαλος Ρούσης)είναι ο ήρωας , ο προδότης και ο εξωμότης,  ο εραστής και ο ηττημένος,  ο άνθρωπος σε δύο στρατόπεδα που τελικά λόγω της μοίρας του και της αστοχίας του καταλήγει στο σωστό,  από λάθος γίνεται  ήρωας. Ο  κατά λάθος ήρωας που ταλαντεύεται ανάμεσα στο τραγικό και στο κωμικό, στη ματαιότητα και στην Αθανασία. Σε όλη τη διάρκεια του έργου μένει αναπάντητο ένα γλωσσικό ιδίωμα σουφικής προελεύσεως το «hack»(αξίνα-κασμάς). Σε αυτό, ο κεντρικός ήρωας Μίχαλος Ρούσης πολλάκις αναφέρεται, γεννώντας στο κοινό  το μυστήριο του δράματος.  Ο Ρούσης (Χριστοδούλου)  αναζητά σε όλη την παράσταση την ερμηνεία αυτής της λέξεως που διαρκώς αισθάνεται ότι τον ταλανίζει. Στο τέλος όμως φανερώνεται η σημασία και τότε,  η προφητεία ολοκληρώνεται. Και δεν είναι άλλη παρά η κάθαρση, η δικαιοσύνη,  η αρχαιοελληνική  ζυγαριά ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο. Θα μπορούσε να παρομοιαστεί με την αρχαιοελληνική συσχέτιση ανάμεσα στην Αιδώ  και τη Δίκη.

Η ερμηνεία όλου του θιάσου ήταν συγκλονιστική, με προεξέχοντα κατ εμέ τον Γιώργο Χριστοδούλου και τον Θανάση Δόβρη, τον Δημήτρη Ήμελλο με τη βαρύτητα του Κολοκοτρώνη και την Ξανθή Γεωργίου με την άψογη γερμανική προφορά  και εκφορά λόγου. Η ζωντανή ορχήστρα επί σκηνής, με την μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου και τα κοστούμια εποχής (Αλέξανδρος Γαρνάβος ,Τζίνα Ηλιοπούλου) μας παρέσυραν μαγικά, στοιχεία που αναδείχθηκαν με τους εξαιρετικούς φωτισμούς του Αλέκου Αναστασίου. Θα σταθώ όμως λίγο περισσότερο στην κίνηση (Κορίνα Κόκκαλη), που άλλοτε μας παρέπεμπε σε παραδοσιακούς λεβέντικους χορούς και άλλοτε σε δερβίσικο αγκάλιασμα του θανάτου. Εύγε σε όλη την παραγωγή του θεάτρου Πορεία για την άψογη συνεργασία και το θαυμαστό αποτέλεσμα!

Χρύσα Νικολάκη

Κριτικός Λογοτεχνίας/Θεάτρου, Συγγραφέας