Συνέντευξη του Νίκου Δροσάκη στη βιβλιοκριτικό Χρύσα Νικολάκη

(ποιητική συλλογή) ΠΑΡΑΠΕΡΑ, Εκδ. ΚΕΔΡΟΣ.

https://www.politeianet.gr/books/9789600453027-drosakis-nikos-kedros-parapera-345861

1. Καλησπέρα Νίκο και συγχαρητήρια για τη νέα σου ποιητική συλλογή “Παραπέρα”.

Βρήκα έντονο το στοιχείο της ελευθερίας και της δικαιοσύνης στο βιβλίο σου. Αλήθεια, τι σημαίνει δικαιοσύνη για σένα; Παρόλο που αποτυπώνεις αλληγορικά την αθλιότητα της εποχής σου, παρατήρησα ότι χειρίζεσαι τον κόσμο με δικαιοσύνη και έλεος.

Δεν είναι απλώς ηθική στάση (δίκαιο και σωστό για τον εαυτό μας και τους άλλους με

συνέπεια λόγου-έργου), ούτε μόνο η ανάληψη ευθύνης για τις πράξεις, την αναγνώριση

αντίκτυπου που έχει η στάση μας στα άτομα και στα σύνολα.

Ως πολιτικά «ζώα» ασκούμε κριτική στη λειτουργία του κράτους: είναι τυφλή η δικαιοσύνη

(ή κρυφοβλεφαρίζει), ανεξάρτητη, μεροληπτική, εθελοτυφλεί;

Επιείκεια ναι, αλλά με «τα άφες αυτοίς» δεν αλλάζει ο κόσμος. Πρέπει να πάρεις και το

μαστίγιο κάποτε. Αλλιώς «άπραγος θα γυρνάς στην Ουρούκ», δε θα τον βρεις τον

Ουτναπιστίμ να σου πει το μυστικό της αιώνιας νεότητας, το βασικό σου ζητούμενο κι

ακόμα χειρότερα. Ή θα έχουν τη μακαριότητα εκείνων που νομίζουν πως βρήκαν την Ιθάκη

επειδή «την καταβρήκαν» στο νησί των Λωτοφάγων.

2. Τι συμβολίζει για σένα ο όφις («και γραμμές τεθλασμένες να ξεχωρίζεις τα φίδια», «δύο φίδια μαζί εκκολάπτεις, το φίδι του κακού το φίδι της σοφίας», «φιδοδεμένη σε τροχό», «το οφιοειδές σχήμα απλώνεται παντού»);

Η αναφορά στο ποίημα «ασύγχρονος» (λόγου και έργου απόσταση), πόσο το άτομο

διαμορφώνει τη δικαιοσύνη του, το κράτος και το παρακράτος του, μέσα σε μια

δημοκρατία. Το φίδι, αρχετυπικό σύμβολο – καθολικό ως τέτοιο αποτελεί μέρος του

συλλογικού ασυνείδητου εκφράζει καθολικές εμπειρίες και συναισθήματα, χρησιμοποιείται

σε διάφορους πολιτισμούς, θρησκείες και μυθολογίες για να εκφράσει: Αναγέννηση-

μεταμόρφωση, σοφία- γνώση, θεραπεία- ιατρική, κίνδυνος-πειρασμός, σεξουαλικότητα-

γονιμότητα. Πολλές φορές οι νοηματοδοτήσεις είναι αντιφατικές.

Το φίδι είναι εξαιρετικά ποιητικό σύμβολο σαν πολυπρισματικό διαμάντι που πρέπει να το

δεις με πολλαπλούς τρόπους. Στο «οφιοειδές σχήμα», το φίδι έρπετε απ’ τα υπόγεια της

συνείδησης ως την κορφή του πύργου ελέγχου της λογικής, φέρει πανίσχυρες αντιφατικές

δυνάμεις. Τελικά άλλο θέλουμε, άλλο κάνουμε. Θέλουμε ζωντανή δημοκρατία, αλλά

απέχουμε απ’ αυτήν;

3. Το παραπέρα με ταξίδεψε στο επέκεινα μιας άλλης άνοιξης, μιας παρθενικής επιστροφής στην αλήθεια. Σαν άλλος Νιτσεϊκός επιζητάς την αλλαγή, την ανάδυση μέσα απ’ το βύθισμα;

Έχουμε τον Νίτσε στον μυαλό μας για τη σκληρή κριτική στο «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» και

στον «Αντίχριστο». Ναι, αναζητά την αλλαγή και την ανάδυση από τη βύθιση, το ξεπέρασμα

περιορισμών της τρέχουσας κατάστασής, τη δημιουργία μιας ζωής με νόημα και σκοπό, την

αμφισβήτηση των κοινωνικών δομών και παραδόσεων, την επαναξιολόγηση, κυρίως την

ελευθερία να δημιουργούν αξίες, πεποιθήσεις, αντί ν’ ακολουθούν τυφλά τους

καθιερωμένους κανόνες. Όμως και στο «Ίδε ο άνθρωπος» και στο «Μεταξύ καλού και

κακού» βλέπουμε πόσο σκληρή αυτοκριτική και αυτοαμφισβήτηση κάνει στον εαυτό του.

Από την αυτοκριτική ξεκινά το παραπέρα. Χρειάζεται μια επανάσταση πρώτα μέσα μας.

Με νηφαλιότητα: με μεθοκόπι, πρέζα, αυτοκαταστροφή, τεμπελιάζοντας, παρακμάζεις,

δεν επαναστατείς, ούτε το προλεταριάτο ωριμάζει με τον διαρκή θυμό, μόνο

αυτοφυλακίζεται.

Στο ερώτημα εκφράζεις το προσωπικό βίωμα σου, πιστεύω σ’ αυτό που νιώθεις. Όταν και

ό,τι αγγίζει η ποίηση, όμορφο. Ζώντας στο πέλαγος της ελεύθερης σκέψης, τι είναι αυτό

που στοιχειώνει την ποίηση στις μέρες μας;

Η γενιά του 20 (της καραντίνας) και η γενιά του 10 (των μνημονίων) σε μεγάλο μέρος έχει

στραφεί σε ρεαλιστικά ατομικά και συλλογικά ζητούμενα περισσότερο από τη δεκαετία

«των παχιών αγελάδων». Το τοπίο έχει αλλάξει συνολικά και οριστικά. Φυσικά ο χώρος

του βιβλίου και ο εν γένει πνευματικός πολιτισμός βιώνει απαξίωση. Επίσης, το ίντερνετ

αντικαθιστά όλες τις μορφές «φορητού» λόγου και η ποίηση έχει αυτή τη φορητότητα.

Κίνδυνοι ωστόσο τώρα και πάντα αποτελούν η εμπορικότητα, η προσωποληψία, ή

υπερκατανάλωση κλισέ, η ταχύτητα, η υποταγή στην πολιτική ορθότητα ή για να χαϊδεύει

αυτιά, ο αυτοαναφορικός λόγος, η χαοτική γραφή (δήθεν σουρεαλιστική ή αυτόματη), ο

ελιτισμός ή ο χιπστερισμός, η έλλειψη πραγματικής εμπειρίας όπου η ποιητική μετουσίωση

γίνεται αυτοσκοπός ή υποκατάστατο.

άσυλο

Άσυλο πια δε βρίσκουν να προσπέσουν
των νέων τα όνειρα, κι ανίσκιωτη θ’ απομείνει
από αδούλωτα κορμιά του Πλάτωνα η ιερή ελιά
Τούτο το εξάμηνο ξεκίνησε στους δρόμους
να ξαναβγούμε στο πλευρό των φοιτητών
κι οι πάτρωνες φωνές να σιωπήσουν
να βρουν κι εκείνες πάλι το ρυθμό
τη ζέση την αλλοτινή που χλιάρωσε
την κόψη του σπαθιού που στόμωσε
με λόγια φλόμωσε κι απέμεινε βουβή
Στόματα που δε σαλιάζετε
μυαλά που δε γεράσατε
πόδια που δεν παγώσατε
χέρια που δεν αγκυλώσατε
καρδιές που δεν αθηρώσατε: ιδού η πύλη
δεύτερη φορά μην τη διαβεί κανένα άρμα
[Από την έκδοση]

4. Ποιο θεωρείς ότι είναι το προσωπικό σου αποτύπωμα στην ποίηση; Γράφεις χαρακτηριστικά :«κι ένα παιδί ανακαλύπτει το μονόγραμμα σου χρόνια μετά, σ’ έναν τρόχαλο εκποίησης».

Η αναφορά στο ποίημα: «αποτύπωμα», σαρκάζει ακριβώς τον άνθρωπο που πήρε πολύ

σοβαρά τον εαυτό του. Πραγματικά για να δημιουργήσεις κάτι «διαφορετικό» πρέπει να

έχεις μια εμμονή στο έργο που δημιουργείς. Εμμονή στο έργο όμως, όχι στο πρόσωπο.

Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι της τέχνης και του πνεύματος κλείνονται στο ρετιρέ της

εικόνας τους, κοιτούν τον κόσμο από ψηλά, δε βγαίνουν ποτέ έξω. Κι όταν τους δοθεί κάτι

σαν αναγνώριση, υπηρετούν την υπόλοιπη ζωή τους την εικόνα και την υπεραξία που

δημιούργησε. Τι ματαιοδοξία! Το έργο για να αφορά πρέπει να είναι πιο πάνω απ’ το

δημιουργό, απ’ τις εμμονές και το τραύμα του. Το δημιούργημα μας αφορά, όχι ο

Δημιουργός.

Έτσι δεν έχει νόημα ν’ απαντήσω στο πρώτο ερώτημα. Εργάτης είμαι, δε φτιάχνω

μονογράμματα, ούτε (αυτο)προσωπογραφίες, τα χλευάζω.

5. Ποιος είναι ο δικός σου κώδικας αξιών με τρεις λέξεις; («Ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος είσαι ασύγχρονος που κορφολογείς την ηθική μαζί με την ανηθικότητα», «το τέρας της ανηθικότητας»).

Ειλικρίνεια, Δημιουργικότητα, Ελευθερία. Είναι και κατά σειρά τα τρία βασικά ζητήματα

των βιβλίων μου: την ειλικρίνεια ο «Εγκλεισμός Ονείρου» (εκδ. Εύμαρος, 2020), τη χωρίς

όρια Δημιουργία και Ρυθμό το «Παραπέρα» (εκδ. Κέδρος, 2022) και την ελευθερία στην

ολοκληρωμένη συλλογή μου που θα εκδοθεί προσεχώς. Αυτές οι αξίες στο δικό μου αξιακό

σχήμα κλείνουν κι άλλες μέσα τους (πχ η ελευθερία την ευθύνη, η δημιουργικότητα: την

αυτογνωσία και το θάρρος, η ειλικρίνεια την αυθεντικότητα).

6. Αναγνωρίζω σε όλα σου τα ποιήματα της συλλογής παραπέρα τη

μορφική ανανέωση, το πάθος της αυτοταπείνωσης αλλά και τη

διάχυση ενός αισθητισμού της νοσταλγίας. Τι σε ωθεί να γράψεις;

Δεν ασχολούμαι μ’ εκείνους που δεν παίρνουν καθόλου σοβαρά τον εαυτό τους (τους

παίρνει ο άνεμος, δεν έχουν δικό τους χαρακτήρα), ούτε μ’ εκείνους που παρα-παίρνουν

σοβαρά. Η αποκαθήλωση μου και της προσωπικής μυθολογίας μου είναι αποδόμηση,

αντίστροφη μηχανική, αποκωδικοποίηση -λύνεις το μηχανισμό, να καταλάβεις πως

λειτουργεί, να τον αναβαθμίσεις -δεν ταπεινολογείς. Έτσι αποκτάς πρόσβαση στον ριζικό

κώδικα σου. Ίσως η πρώτη συλλογή, ο «εγκλεισμός ονείρου» είχε περισσότερο αυτο-

μαστίγωμα. Το «παραπέρα» ίσως είχε την αναγκαία δόση. Το κάνω για να το συστήσω και

στους άλλους, δεν είμαι αυτοαναφορικός, ούτε ματαιόδοξος εκπρόσωπος του πρώτου

πληθυντικού, άλλου πέραν του εαυτού μου. Μπαίνω πρώτος στο καζάνι. Η νοσταλγία δεν

έχει καμία θέση στη ζωή μας είναι σημάδι πνευματικού γήρατος και μέχρι τέλους

υπηρετούμε τον ενεστώτα. Το παρελθόν κι αντίστροφα να διαβαστεί είναι το ίδιο, μόνο

ερμηνείες δίνονται διαφορετικές. Ρομαντικό κλισέ «το παρόν μας ανήκει» που δεν ισχύει,

απλώς το παρόν έχει μικρότερο ποσοστό αιτιοκρατίας, γι’ αυτό ασχολούμαι μ’ αυτό.

Προφανώς, ανατρέχοντας στην ιστορία και την προσωπική ιστορία βρίσκεις ρίζες πράξεων

και κώδικες χρήσιμους, αλλά μόνο για ν’ αλλάξεις το παρόν.

7. Είσαι ένα πνεύμα πυρετικό, με βαθιές γνώσεις ελληνικής γραμματείας και θεατρικής παιδείας. Κατά πόσο σου έχουν ασκήσει επιρροή στη γραφή σου αυτές οι σπουδές;)

Είναι γλώσσες- μέσα (όχι σκοποί) που έχω διδαχθεί κι έχω ζήσει, χώρες που έχω ταξιδέψει,

γνώση θεωρητική και εμπειρική. Οι τέχνες είναι διαφορετικές «γλώσσες» ακουμπάνε σε

διαφορετικές αισθήσεις. Διαφορετικά υπάρχει μόνο η όραση του θεατή, η οπτική εμπειρία,

που απέχει απ’ την απτική σχέση του γλύπτη με το έργο του, απ’ την ακουστική σχέση του

μουσικού με το έργο του, απ’ το σωματικό βίωμα του ηθοποιού, απ’ το σωματικό βίωμα

του χορευτή, από το βίωμα του ποιητή ή του λογοτέχνη. Άλλη η ματιά του θεατή. Στον

δημιουργό το βίωμα είναι αναγκαίο, έχω βρεθεί σε κάποιες χώρες, δεν τις έχω απλώς

μελετήσει. Στο χώρο της δημιουργίας πρέπει να έχεις βιώσει με πολλούς τρόπους. Όσο και

να διαβάσεις υπέροχη λογοτεχνία για τον έρωτα, αν δεν ζήσεις, μεγάλα διαστήματα, με

πολλαπλούς τρόπους, δεν έχεις να πεις τίποτα ερωτικό, απ’ το να πασαλείβεις εξωτερικά

περιγραφικά ή να πέφτεις διαρκώς κατά τη δημιουργία σου σε μονόδρομους

ανεκπλήρωτου, πλατωνικού, απωθημένου.

 8. Μέσα στην ποίηση σου αισθάνομαι ότι χαράσσεις το δικό σου κόσμο. Είναι η επανάσταση στα ήθη των ανθρώπων ένα  ηχηρό εγώ μέσα απ’ το έργο σου, αντισυμβατικό και προοδευτικό για την εποχή μας. Είναι πράγματι το Παραπέρα έτσι όπως το αισθάνομαι;

Σκάβω, σμιλεύω, κάτι νιώθω πως βγαίνει, δεν είναι δουλειά μου να το κρίνω, να αναλύσω

(να κάνω μνημόσυνο εαυτού), το έργο ψάχνει δρόμο να εκφραστεί για να εκφράσει.

Χελωνάκι είναι που ψάχνει να βρει το νερό. Το εγώ δουλεύεται με πολλούς τρόπους. Δε

φέρω σημαία επαναστάτη, η αντισυμβατικότητα δεν είναι αυτοσκοπός, στο παραπέρα πιο

συγγενής με τον ακτιβισμό: «μια μήτρα μόνο έχουμε, που το αύριο εγκυμονεί». Δουλεύω

με το άψυχο κι έμψυχο υλικό που έχω παρόν, αφήνω τα παλιά στέκια που γέρασαν («όσο

κι αν γνώρισαν καλές εποχές») κι αποφεύγω τις δάφνες, τις (βρυ)κολακείες, τους

ανθολογητές, τους θεματοφύλακες. Κάποια απ’ αυτά τα χελωνάκια θα χαθούν, κάποια ίσως

καταφέρουν να βρουν τον ανοιχτό δρόμο της θάλασσας. Πικρία υπάρχει όσο ένα όμορφο

λουλούδι που μαράθηκε, κυρίως υπάρχει πραγματισμός και πίστη στις νομοτέλειες. Μ’

αυτές δουλεύουμε.

9. Η α-συμβατότητα στη συμβατική εικόνα για το πρόσωπο και το όνομα είναι έντονη. Γράφεις ενδεικτικά : “Ηλιοτρόπιο αποθέτω στα εγκλεισμένα όνειρα και σ’ εκείνον που επιμελής έμεινε στην αδιάβλητη του εικόνα”. Είναι το Παραπέρα ένα ηλιοτρόπιο για εσένα που καταρρίπτει τις μάσκες και μας μεταφέρει στην ονειρική χώρα της ποίησης;

Το ποίημα «ηλιοτρόπιο» (εκτός της κατακλείδας στροφής) έχει δύο μέρη. Είναι ενθύμημα

(ηλιοτρόπιο) σε όσους φοβήθηκαν, κλείστηκαν, χάθηκαν σε ατραπούς, ναρκοπέδια κτλ,

αλλά και σ’ εκείνους που δεν παραιτούνται και άοκνα μάχονται. Είναι σύμβολο σεβασμού,

επιείκειας, συγχώρεσης για όλους. Ηλιοτρόπιο σε όλους να τους θυμίζει που ξεκίνησαν και

που πηγαίνουν. Το σκοπό, την ευθύνη, το δρόμο τους. Για να στρέφονται να κοιτάζουν το

(δικό τους) φως. Ούτε ευτοπίες, ούτε δυστοπίες (εξ ορισμού θυμωμένων).

10. Μίλησε μας για το ποίημα σου “Έξοδος“

Η Έξοδος γράφτηκε σε καραντίνα και (δυστυχώς επιτυχώς) έκανα μια απόπειρα να δω, τί θα

συμβεί όταν τελειώσουν οι καραντίνες (που δεν έχουν τελειώσει). Η χώρα της ποίησης στο

παραπέρα είναι πραγματιστική. Οι μάσκες δεν έπεσαν και δε θα πέσουν, γιατί εκεί ήταν

πάντα. Το ένα πόδι πατά στέρεα στη γη και με το άλλο επιχειρεί ν’ ακουμπήσει δυνητικά

αστέρια (γεννημένα κι αγέννητα). Η ονειρική χώρα της ποίησης για μένα δεν είναι ένα

λιβάδι, όπου χορεύουμε ολόγυμνοι. Είναι τόπος αγώνα, πεδίο μάχης. Το υλικό των ονείρων

μας προσφέρει δρομοδείκτες πολλούς αντιφατικούς. Αλλά είναι πολύτιμη εξόρυξη από τις

«καθαρές» πηγές του ασυνείδητου.

Σε ευχαριστώ πολύ Νίκο για την όμορφη συνέντευξη και εύχομαι καλή συνέχεια στη συγγραφική σου πορεία.

Ο Νίκος Δροσάκης μεγάλωσε στην Καλλιθέα Αττικής και έχει περάσει καθοριστικό μέρος της ζωής του στο Ρέθυμνο. Απόφοιτος Δραματικής Σχολής και Σχολής Εικονοληψίας, το διάστημα 2004-2013 εργάζεται ως ηθοποιός, γράφει και σκηνοθετεί τα θεατρικά έργα Καθρέπτης, Βασίλισσα του Χιονιού και διασκευάζει με στίχους για μουσικές παραστάσεις τα έργα Τομ Σώγερ, Παραμύθι χωρίς Όνομα και άλλα. Επίσης σκηνοθετεί την ταινία Timor Mortis και τα ντοκιμαντέρ Οι μικροί άλλοι, Οι άγιοι των σκουπιδιών, Η τέχνη της μοναδικότητας. Από το 2013 δραστηριοποιείται ως προγραμματιστής ιστού κι από το 2020 αδιάλειπτα με την ποίηση. Το 2020 εκδίδεται η συλλογή του εγκλεισμός ονείρου (εκδ. Εύμαρος). Μεγαλώνει δύο παιδιά, τον Ανδρέα και την Άρτεμη-Καλλιόπη.