ΚΡΙΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ στην θεατρική παράσταση  «Ρασομόν, η εκδοχή της αλογόμυγας»

ΕΝΑ ΥΠΕΡΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΕΑΤΡΟ ΝΟ

Μαγεμένοι παρακολουθούμε ένα σύγχρονο θέατρο ΝΟ βασισμένο σε τρία διηγήματα του Ρυονόσουκε Ακουτάγκαβα, σε σκηνοθεσία και κείμενο της Σοφίας Διονυσοπούλου. Το εξαιρετικά καλογραμμένο κείμενο της  σκηνοθέτιδος  περιλαμβάνει επίσης  χαϊκού των καμικάζι από την ανθολογία Η εκδίκηση των ανέμων, σε μετάφραση Δημήτρη Χουλιαράκη. Πολλάκις ακούγεται η φράση «Εγώ τον σκότωσα» από τους τρεις ηθοποιούς Ανδρέα Αντωνιάδη, Αντώνη Γκρίτση και Δέσποινα Σαραφείδου.

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΑΡΑΦΕΙΔΟΥ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΚΡΙΤΣΗΣ

Η Δέσποινα Σαραφείδου (γυναίκα) ως σύγχρονη Αντιγόνη ενδύεται το κιμονό της θυσίας και ανεβαίνει στο θυσιαστήριο έχοντας τυλιχτεί από το φλεγόμενο πέπλο μυστηρίου της κολάσεως. Νεκρή ή ζωντανή; Θύμα ή Θύτης; Κανείς πραγματικά δεν ξέρει, και αυτό είναι το μεγαλειώδες στην ερμηνεία της. Πότε βιασμένη γυναίκα, πότε ερωτευμένη κορασίδα, πότε Κλυταιμνήστρα, πότε Ιφιγένεια.

Ο Ανδρέας Αντωνιάδης (ληστής) πείθει με το αξιοθαύμαστο ταλέντο του, ειδικά όταν απευθύνεται στους αξιότιμους δικαστές, επιθυμώντας να τον δικάσουν. Ο Αντώνης Γκρίτσης (ξυλοκόπος) εικονικά και ρυθμικά σε μαγεύει. Σαν απίστευτος μίμος μεταφέρει εκφραστικά με τη γλώσσα του σώματος και τη διάθεση του προσώπου την αγωνία των θεατών. Γίνεται ο συνδετικός κρίκος / μάρτυρας μεταξύ κοινού και θιάσου.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Τρία πρόσωπα εμπλέκονται στο φόνο και η αλήθεια διαστρεβλώνεται, ανάλογα με την εκδοχή του καθενός. Η εκδοχή της αλογόμυγας είναι η μόνη που γνωρίζει την αλήθεια, τα αντικειμενικά γεγονότα. Αφού, στην ουσία, αυτή δεν διεκδικεί τίποτα. Απλώς βρέθηκε εκεί την λάθος στιγμή. Γι’ αυτό όλοι επιθυμούν να τη σκοτώσουν. Να φιμώσουν την αλήθεια.

Η Σοφία Διονυσοπούλου αφήνει ανοιχτό αυτό το αίνιγμα που εστιάζει στο αιώνιο ανθρώπινο δράμα, στην προμηθεϊκή μοίρα, στην σισύφεια  ζοφερή πραγματικότητα του ανθρώπινου είδους, που από την ίδια του τη φύση είναι τρωτό στο κακό και στο πονηρό. Η αυστηρή γεωμετρία των σχημάτων που δημιουργούν τα σώματα των πρωταγωνιστών, σε επιμέλεια κίνησης του Φώτη Νικολάου, οι φωτοσκιάσεις του Παναγιώτη Μανούση, η μουσική επιμέλεια της Μαρίνας Μέντζου μας βάζουν ολοκληρωτικά στο πνεύμα της τραγωδίας. Υπέροχο σημείο αναφοράς, η άρια στο τέλος του έργου. Τέσσερα εξαιρετικά μουσικά κομμάτια που μας παρακινούν συγκινησιακά, ακολουθώντας την εξέλιξη του έργου, είναι συνθέσεις του Βασίλη Τσόνογλου. Μιας τραγωδίας που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις αρχαίες ελληνικές, με τις οποίες σε αρκετά σημεία ως προς την ερμηνεία ταυτίζεται. Τα σκηνικά και τα κοστούμια της Μπιάνκας Νικολαρεΐζη (κατασκευή σκηνικών αντικειμένων της Δήμητρας Παπαδημητροπούλου) μας τοποθετούν στο πνεύμα του χωροχρόνου όπου διαδραματίζεται το έργο.

Η ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

Όπως έγραψε ο Henri Agel, κριτικός του Positif, «Ας καταγράψουμε τη δραματική και πνευματική αναταραχή που προκαλεί ένα έργο αυτού του τύπου και ας ανασκοπήσουμε και τις αντηχήσεις που μας προκαλεί και που επεκτείνονται στη μνήμη των ελληνικών τραγωδιών. Δίνοντάς το ως μια πανηγυρική συμφωνική μορφή, ο συγγραφέας έχει μεταμορφώσει το δράμα. Αποκτά έναν τρόπο ζωής τόσο εξαιρετικό που οι αισθήσεις μας κυμαίνονται από ζάλη μέχρι δυσφορία».

Πραγματικά αυτό αισθάνθηκα κατά τη διάρκεια της παράστασης, ένοχη και αθώα μαζί, θύμα και  θύτης, Ιφιγένεια και Κλυταιμνήστρα, θεός και διάβολος. Η παράσταση «ΡΑΣΟΜΟΝ. Η εκδοχή της αλογόμυγας» σε παρασύρει ορμητικά στη δίνη του παραλόγου και του ορθολογικού, σε ένα συνταίριασμα αλήθειας και ψεύδους. Η παράσταση γίνεται, 70 χρόνια μετά την πρώτη μεταφορά των διηγημάτων στο πανί, μια παράσταση ορόσημο για την αποτύπωση της πραγματικότητας. Ένα τεράστιο Μπράβο οφείλουμε να το πούμε στην παραγωγή και σε όλους τους συντελεστές γιατί πραγματικά είναι απίστευτα δύσκολο να μεταφέρει κανείς μια φιλμογραφία στο σανίδι. Ήταν μια παράσταση που ευχαρίστως θα την ξαναέβλεπα!

ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΠΟΛΕΝΑΚΗΣ

*Στο τέλος της παράστασης ανοίχτηκε διάλογος με τον σπουδαίο κριτικό θεάτρου, μεταφραστή και ποιητή Λέανδρο Πολενάκη, ο οποίος απάντησε σε ερωτήματα του κοινού αλλά και μας εισήγαγε στις ρίζες του θεάτρου ΝΟ και στη διασύνδεση του με την αρχαία ελληνική τραγωδία. Φώτισε πτυχές του έργου σκοτεινές και υποσυνείδητες και μας οριοθέτησε στο χωροχρονικό πλαίσιο της εποχής της Ανατολής, άγνωστες στον δυτικό μας πολιτισμό.  

 

---

[i] Η εταιρεία θεάτρου ΕΝΑ ΣΥΝ ΕΝΑ ΙΣΟΝ ΕΝΑ (1+1=1) ιδρύθηκε το 2011, σε διεύθυνση της Δέσποινας Σαραφείδου. Παραγωγές της έχουν παρουσιαστεί στην Αθήνα και σε 30 Φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ευρώπη, Αμερική, Ασία) και έχουν τιμηθεί με βραβεία κειμένου, παράστασης και ερμηνείας.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΒΕΝΕΤΙΑΣ(1951)

Έτος 1951. Φεστιβάλ Βενετίας. Είναι η πρώτη φορά που διαγωνίζεται μια ταινία που δεν είναι ευρωπαϊκή ή αμερικανική. Η ταινία καταξιώνει τον δημιουργό της και καταλήγει να κερδίσει τον Χρυσό Λέοντα. Ο ιαπωνικός κινηματογράφος τίθεται στο επίκεντρο των σινεφίλ και το «Rashomon» γίνεται ένα κινηματογραφικό σημείο αναφοράς. Έκτοτε, ο Ακίρα Κουροσάβα αναδείχθηκε σε μία από τις εμβληματικές μορφές του ιαπωνικού ινηματογράφου. Εξετάζοντας την φύση της αλήθειας, το Ρασομόν υπήρξε το σημαντικότερο έργο που διερεύνησε την φιλοσοφία της δικαιοσύνης. Με έξυπνη χρήση της κάμερας και της κινησιολογίας των ηθοποιών, ο  Κουροσάβα, που βασίζει το σενάριό του σε δύο διηγήματα του Ρυονόσουκε Ακουτάγκαβα, αποκαλύπτει τα συμπλέγματα της ανθρώπινης φύσης, καθώς πο πρωταγωνιστές ιστορούν διαφορετικές όψεις της αλήθειας σχετικά με τον φόνο.

Μια δυσνόητη ιστορία

Μεταφερόμαστε  κάπου στον μεσαίωνα  για να διαλευκάνουμε μια δυσνόητη  ιστορία. Κάπου κοντά στο Κιότο, ένας σαμουράι δολοφονείται και σαν να παρακολουθούμε σπονδυλωτή ταινία ακούμε και βλέπουμε τέσσερις εκδοχές πάνω σε αυτό το φονικό:   Ένας   περήφανος και ξακουστός ληστής μαγεύεται από  μια όμορφη νέα ,η οποία συνοδεύεται από τον άνδρα της. Ο ληστής επιθυμεί να την αποπλανήσει και σκαρφίζεται μια τρομακτική κομπίνα για να επιτύχει τον σκοπό  του. Το αποτέλεσμα είναι μια ερωτική πράξη και ένας θάνατος. Κάπου εκεί ο σπουδαίος  Ιάπωνας σκηνοθέτης στήνει με παμπόνηρο τρόπο ένα άτυπο δικαστήριο.  Όπου φυλάει για τον θεατή μια προνομιούχα θέση στα έδρανα.  Γιατί είναι ο θεατής εκείνος που παρακολουθεί με φλας μπακ τις μαρτυρίες των τριών εμπλεκόμενων προσώπων και σαν ένορκος σε δικαστήριο καλείται να αποδώσει την δική του ετυμηγορία. Οι 4 διαφορετικές μαρτυρίες, παρουσιάζουν 4 διαφορετικές εκδοχές για την ιστορία. Και στις 4 μαρτυρίες το ψέμα υπεισέρχεται είτε για να αποκρύψει τις εφιαλτικές μνήμες, είτε για να προβάλει την τιμή του ομιλούντος. Η  πραγματική αλήθεια της ιστορίας δεν αποσαφηνίζεται ποτέ. Άλλωστε πως θα ήταν δυνατόν; Ο σκοπός του Κουροσάβα είναι άλλος. Είναι να αποκαλύψει το ακατόρθωτο στην κατάκτηση της αντικειμενικής αλήθειας.

Η μετατροπή του λόγου σε θεατρική πράξη από την Παραγωγή της ομάδας 1+1=1 (σε δ/νση της Δέσποινας Σαραφείδου)

Ο Κουροσάβα, στην κλασσική πλέον ταινία του ’51, έχει αποφασίσει να αποδείξει τις επιβεβαιωμένες πλέον σχέσεις κινηματογράφου και πεζογραφίας. Πόσο δύσκολο πράγματι είναι να μεταφερθεί στο σανίδι η πεζογραφία; Kι όμως στο Θέατρο 104, η παραγωγή της ομάδας 1+1=1 (σε διεύθυνση Δέσποινας Σαραφείδου) μετουσιώνει αριστοτεχνικά τον λόγο σε θεατρική πράξη.