Δεσποινίς Τζούλια
Written by Χρύσα Νικολάκη on 5 Ιουνίου, 2023
“Σε έναν ασφυκτικά κλειστό χώρο –την κουζίνα ενός αρχοντικού–, στη διάρκεια μιας νύχτας –τη βραδιά του μεσοκαλόκαιρου–, τρία πρόσωπα, η δεσποινίς Τζούλια κόρη του κόμη, ο υπηρέτης Ζαν και η μαγείρισσα Κριστίν, μπλέκονται σε έναν ολέθριο στρόβιλο παθών και αλληλεξάρτησης”
Το αριστούργημα αυτό του Στρίντμπεργκ, γραμμένο με τις επιταγές του νατουραλισμού, εστιάζει στο χάσμα των τάξεων και τις διαφορές των φύλων. Μέσα από την ερωτική συνεύρεση της δεσποινίδας Τζούλια με τον υπηρέτη Ζαν, αναδύεται το αγεφύρωτο κενό, κυρίως λόγω της οικονομικο-κοινωνικής διαφοράς τους. Ο έρωτας αποδίδεται υπό ένα διαφορετικό πρίσμα. Του θύματος και του θύτη των τάξεων.
Η πάλη των τάξεων είναι ο πυλώνας του έργου, που ακολουθεί τη δαρβινική θεωρία για την επικράτηση του ισχυρότερου. Η επιβίωση του ισχυρότερου μετατρέπεται σε δολοφονία του ασθενέστερου, όπως αποδεικνύεται ιστορικά και από τη στάση της ναζιστικής Γερμανίας. Όμως ο Δαρβίνος μας εξηγεί πώς έχουν τα πράγματα και όχι πώς πρέπει να είναι.
Παράλληλα, το έργο θίγει τη σύγκρουση των φύλων, πάντα υπό τη διόπτρα των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών. Παρότι γράφεται στα τέλη του 19ου αιώνα, θέτει το ζήτημα της κατασκευής του φύλου, έναν προβληματισμό άκρως επίκαιρο. Επίσης, καθώς είναι βαθιά υπαρξιακό, καθίσταται αδιαμφισβήτητα διαχρονικό.
Η σκηνοθεσία του Θεόδωρου Εσπίριτου είναι ευφυής και εφευρετική. Το λειτουργικό μακρύ τραπέζι διαχωρίζει τους χαρακτήρες σε υπηρέτες και άρχοντες που διατάζουν, παραπέμπει στον μυστικό δείπνο, μετατρέπεται σε βάρκα του ονείρου, άλλοτε πάλι σε βωμό θυσιαστηρίου. Οι μαύρες λουστραρισμένες μπότες του απόντα κόμη-αφέντη παραπέμπουν στις γερμανικές μπότες της εξουσίας, υπογραμμίζοντας τους συμβολισμούς του τραπεζιού. Τα λουλούδια της γιορτής γίνονται και σήματα της παρακμής. Ενώ το κόκκινο μήλο, που παραμένει σε όλο το έργο, σηματοδοτεί τον πειρασμό, κάνοντας αναφορά στην ιστορία των πρωτοπλάστων, αλλά και την προδοσία.
Ο υπηρέτης Κωνσταντίνος Σειραδάκης μεταπηδά από το θυμό στη λογική της πειθαρχίας, από την ανάγκη στην ελευθερία, από την υποδούλωση στη διεκδίκηση.
Η Δέσποινα Σαραφείδου στο ρόλο της δεσποινίδας Τζούλια καθηλώνει με τη μοναδικότητα της ερμηνείας της. Με μεγάλη μαεστρία χειρίζεται τις ακραίες μεταπτώσεις της Τζούλια. Τολμώντας να τσαλακωθεί, μετατρέπεται διαδοχικά από κόρη του κόμη σε δούλα της ερωτικής ορμής, της ενοχής, της απόγνωσης, εκφράζοντας όλη την υπαρξιακή αγωνία που τη διακατέχει.
Η υπηρέτρια της, Τασία Σοφιανίδου, αποτελεί στιβαρό αντίβαρο στη σύγκρουση ανάμεσα στον Ζαν και την Τζούλια.
Η Χαρά Κονταξάκη στο σκηνικό και στα κοστούμια εμπλουτίζει επιτυχώς το ύφος της εποχής με διαχρονικά στοιχεία. Ο Γιώργος Αγιαννίτης μας βυθίζει από το φως στη σκιά και αντιστρόφως, προβάλλοντας άλλοτε το πρόσωπο και άλλοτε το καλά κρυμμένο προσωπείο. Ο Λάμπρος Πηγούνης με τη μουσική του πλαισίωση αναδεικνύει το μυστηριακό σύμπαν της σκηνοθεσίας.
Η παράσταση, εκλεκτός συνδυασμός ενέργειας και πληροφορίας, όπως έλεγε ο Chopra, κατορθώνει να μας διεγείρει συγκινησιακά και να μας προβληματίσει πολυεπίπεδα.
Χρύσα Νικολάκη
Κριτικός(Μaster of Arts), Συγγραφέας, Θεολόγος
Δεσποινίς Τζούλια
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ
Η «Δεσποινίς Τζούλια», έργο γραμμένο το 1888, αποτελεί ένα μανιφέστο του νατουραλισμού, το πρώτο θεατρικό αριστούργημα του είδους, μετά την «Τερέζ Ρακέν» του Ζολά. Παραμένει, παρά τα συνεχή του ανεβάσματα, διαρκώς επίκαιρο και βαθιά προκλητικό.
Ο Στρίντμπεργκ εκθέτει τα πρόσωπα με τη χειρουργική ακρίβεια ανατόμου. «Οι χαρακτήρες», γράφει, «είναι αμφιταλαντευόμενοι, αδύναμοι, κράμα παλαιού και καινούριου, όπως αρμόζει σε σύγχρονους ανθρώπους που ζουν σε μια μεταβατική περίοδο, γοργή και αγχώδη».
Η κληρονομικότητα και το φύλο, η ταξική προέλευση αλλά και το ένστικτο της επιβίωσης –μια μεταφορά των θέσεων του Δαρβίνου για την επικράτηση του ισχυρότερου– συνιστούν τους πραγματικούς πρωταγωνιστές του δράματος πίσω από τους δύο βασικούς χαρακτήρες. Η ισχυρή έλξη και η τελική σύγκρουσή τους είναι σύγκρουση ανάμεσα στο ένστικτο της ζωής και την ενόρμηση του θανάτου – μια επιθυμία δύναμης, κατακυρίευσης και επικράτησης με κάθε κόστος.
Αν και ο Στρίντμπεργκ δηλώνει αθεϊστής, η ιστορία της Τζούλιας και του Ζαν φαίνεται πως βρίσκει το παράλληλο της στην ιστορία των πρωτοπλάστων. Εδώ ο πειρασμός δεν έχει τη μορφή φιδιού. Στη δημιουργία του, συμβάλλουν η βραδιά του μεσοκαλόκαιρου, η γιορτή του Άι-Γιάννη με τις φωτιές, το αλκοόλ, οι ξέφρενοι χοροί της Τζούλιας, το μεθυστικό άρωμα των λουλουδιών, τα έμμηνα, η επιθυμία της Τζούλιας να δοθεί στον Ζαν και η επιθυμία του Ζαν να την εκμεταλλευτεί κοινωνικά. Η συνεύρεση τους δημιουργεί́ στους δύο αταίριαστους εραστές ένα βαθύ αίσθημα ενοχής και φόβου, που διατρέχει τον υπόλοιπο κορμό του έργου, μέχρι το τέλος.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Δεσποινίς Τζούλια
August Strindberg
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ
Σκηνοθεσία: Θεόδωρος Εσπίριτου
Σκηνικά – Κοστούμια: Χαρά Κονταξάκη
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης
Μουσική: Λάμπρος Πηγούνης
Επιμέλεια κίνησης: Ίρις Νικολάου
Βοηθός σκηνοθέτη: Στεργιάνα Τζέγκα
Επιμέλεια σκηνικού αντικειμένου: Νίκος Δεντάκης
Επέμβαση στα κοστούμια: Atelier Tsiouni
Φωτογραφίες: Δημήτρης Γερακίτης
Γραφιστική επιμέλεια: Dennis Spearman
Video trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Επικοινωνία – Δημόσιες σχέσεις: Δέσποινα Ερρίκου
Παραγωγή: 1+1=1 εταιρεία θεάτρου
Ερμηνεία: Δέσποινα Σαραφείδου, Κωνσταντίνος Σειραδάκης, Τασία Σοφιανίδου
Η παράσταση επιχορηγείται από το ΥΠ.ΠΟ.Α. για την περίοδο 2022-2023
Με την υποστήριξη της Σουηδικής Πρεσβείας στην Αθήνα
I
Continue reading
